چکيده سخنرانی آرش اکبری مفاخر در همايش بزرگداشت فردوسی در دانشگاه فردوسی مشهد:
گاو برمايه از پر راز و رمزترين موجودات شاهنامه است. بازشناسی نقش او به عنوان نماد خرد و فره، در روند نمادشناسی در اساطير و حماسههای ايرانی بسيار مهم است. پس از آنکه اهريمن، خرد را از تن جمشيد دور میکند، به سبب ادعای خدايی و دروغگويی از سوی جمشيد، فره در پيکر مرغ وارَغنَه از او جدا میگردد. مرغ وارَغنَه در گردش اسطورهای خود به سيمرغ و سپس در پيکر زمينی خود به گاو برمايه دگرگون میشود.
خرد و فره گريخته از جمشيد از طريق شير گاو برمايه به فريدون میپيوندد. ضحاک که در به دست آوردن خرد و فره جمشيدی ناکام مانده، گاو برمايه را میکشد. پس از کشتهشدن گاو، جهان دچار بینظمی و آشوب شده، رو به ويرانی مینهد و مردم دچار سختی میشوند تا اينکه فريدون با گرز گاوسر خود که نماد خردمندی و فرهمندی اوست، بازگشته، ضحاک را از ميان برمیدارد و گيتی را به دوران جمشيدی بازمیگرداند.